Tên di sản : Đình làng Phú Đa Hậu
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 3022/QĐ-UBND
Giới thiệu
Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng thì trước đây đình được xây dựng trên một bề thế kiến trúc khá rộng đặc sắc, tổng diện tích gần 10 mẫu, xung quanh đình có hệ thống tường đất bao bọc, trong đình có trồng nhiều cây cổ thụ, cây lưu niên như cây đa to, nhân dân thường gọi cây đa này là cây đa cổ ngựa bởi vì trên hình tán lá giống hình đầu ngựa quay về phía Bể Cạn Tượng Sơn, Cây Si, Cây Đề,...
Nối liền với sân đình là hai cột nanh, trên cột nanh có chạm hai con thú nổi với hai cột nanh là cổng nghênh môn có hai cửa nhỏ và 1 cửa to. Trên nghênh môn có lợp ngói chạm trổ. Qua Nghênh môn là sân đình, dọc sân có bài trí các con thú bằng đá ở hai bên sân. Sau sân là tiền điện năm gian được ăn thông với sân nhỏ vào chính tẩm, hai bên chính tẩm được xây dựng hai nhà phòng làm nơi sắm sửa đồ lễ phục vụ cho việc lễ hội. Sau chính tẩm là ao tắm ngựa (nhân dân thường gọi đó là đuôi con rắn năm xưa mà người phát bờ chém đứt đuôi rắn văng xuống đấy). Tất cả hệ thống kiến trúc đình được xây trên một khu đất "Mả địa" có long thủy hợp quần. Đình được xây dựng theo kiểu kiến trúc hình chữ nhị, gồm 1 dãy nhà tiền điện và 1 dãy nhà hậu cung. Tiền điện là nơi sinh hoạt văn hoá làng xã, hội họp, lễ hội. Hậu cung là nơi bài trí bài vị thần.
Ngày nay, Di tích còn lại một khu đình 5 gian bằng gỗ gần đây có bề thể khá rộng. Căn cứ vào bức lạc khoản ghi trên thượng Đa Hậu nhi lương thì đình được trùng tu vào năm Bảo Đại thứ 15, gồm 5 gian (nay được xây tường bao quanh) gồm 4 hàng chân cột hai cột cái và hai cột quân, nối liền với cột quân là hai vỉa hè. Tính theo chiều ngang gian thứ nhất từ cột tới cột là 2,60m, gian thứ hai bằng gian thứ nhất. Gian thứ ba (gian giữa) 3,67m, gian thứ tư, năm rộng 2,40m. Theo chiều dọc từ cột cái đến cột quân 1,2m, từ cột cái đến cột cái 2,2m, từ cột cái đến cột quân 1,3m. Hai bên trước sau từ mép hiện vào cột quân là 1m. Hai bên vỉ hồi bao gồm bốn hàng chân cột, các vì giữa về sau đề phù cho việc sinh hoạt được rộng rãi, khi tu sửa lại đã bớt một cột cái ở phía trước gác luôn chếnh, hai bên hồi và có chạm hình hổ phù. Các quá giang, câu đầu, đầu mũi xà chạm khắc hoa văn nhưng không đặc sắc về mặt tạo tác.
Đường kính vành cột cái là 1m, cột quân 0,85m, tất các chân cột được đặt chân tảng có kích thước 45 x 45. Toàn bộ hệ thống rui mè hoàng tải được làm bằng gỗ.
Thống kê hiện vật:
Đình làng Phú Đa Hậu cho đến ngày nay còn lại những hiện vật sau:
1) Sắc phong thời Tự Đức thứ 33 (1880)
2) Sắc phong thời Đồng Khánh thứ 2 (1887)
3) Sắc phong thời Khải Định thứ 2 (1917)
4) Sắc phong thời Duy Tân thứ 3 (1910)
5) Sắc phong thời Tự Đức thứ 7 (1855)
6) Sắc phong thời Tự Đức thứ 10 (1858)
7) Sắc phong thời Khải Định thứ 9 (1925)
8) Sắc phong thời Khải Định thứ 9 (1925)
9) Bộ câu đối liên
10) Bộ bài vị thờ thần
11) Bộ hương án bằng đá
12) Bài thúc ước làng Đa Liệu
13) Bia đá đã bị vỡ, bị mờ.